Etrafınızdaki pek çok kişinin herhangi bir ilaç aldığı zaman yanında bir de mide koruyucu denen ilaçlardan aldığına şahit olmuşsunuzdur. Ağrı kesici, antibiyotik, şeker ilaçları hatta tansiyon ilaçları alırken bile yanında bir de mide koruyucu alınıyor. Tıbbi adı Proton Pompa inhibitörleri (PPI) olan bu ilaçların halk arasındaki adı mide koruyucu olmuş durumda. Mide koruyucu adı PPI kullanımını teşvik ediyor. Her durumda tedbir olsun diye alınıyor. Ne de olsa “Mide Koruyucu!” adını almış değil mi. Peki bunlar gerçekten midemizi korur mu, almaya değer mi, bunları anlamak için konumuzu biraz detaylandıralım.

Proton pompası inhibitörlerine ülkemizde Mide Koruyucu ünvanı verilmiş ama aslında bu hiç de uygun değil.  Mide koruyucu denilmesi gereksiz kullanıma yol açıyor. En masum ilacı bile gereksiz kullanmamak lazım. Yerinde kullanıldığında hayat kurtarıcı olabilen, yaşam kalitemizi artıran ilaçlar gereksiz kullanıldığında yan etki risklerine maruz kalmamıza yol açabiliyor.

NSAID gurubu antiromatizmal ağrı kesiciler, aspirin ve kanın pıhtılaşmasını önleyen clopidrogel gibi bazı ilaçlar midede erozyon ve ülser gibi yaralara neden olabilirler. Buna bağlı olarak mide ağrısı ve hatta mide kanaması gibi olumsuz durumlar ortaya çıkabilir. Bu ilaçların bağlı ülser ve mide kanaması ortaya çıktığında, bunu PPI grubu ilaçları kullanarak tedavi ediyoruz. PPI grubu ilaçlar dediğimiz zaman içinde Omeprazol, Esomeprazol, Lansoprazol, Pantoprazol ve Rabeprazol isimli etken maddeleri bulunduran ve piyasada pek çok farklı isimle satılan ilaçları kastediyoruz. Bu ilaçlar ülser ve erozyonların hem tedavisinde hem de önlenmesinde oldukça etkilidirler.

Ancak her NSAID (Diklofenak, Naproxen, Etodolak, Fenoprofen, Flufenamik Asit, Flurbiprofen, İbuprofen, Indometazin, Ketoprafen vb) ilacı, aspirin yada clopidrogel gibi ilaçları kullanan hastada bu gibi yan etkiler olmuyor. Ülser veya mide kanaması gibi yan etkilerin olma ihtimali bazı kişilerde daha yüksek. Bu risk altındaki insanların kimler olduğu geniş katılımlı bilimsel çalışmalarda çok iyi bir şekilde ortaya konmuştur. Tıbbi uygulama kılavuzlarında aşağıdaki grupta yer alan ve NSAID, aspirin veya clopidrogel gibi ilaçlardan birini alan kişilerin önleyici tedbir olarak PPI grubu ilaçları kullanması gerektiği kabul edilmektedir.

  • Daha önce peptik ülser geçirmiş hastalar (mide veya duodenumda)
  • 65 yaşın üstünde olanlar
  • Yüksek doz NSAID kullananlar
  • NSAID ile birlikte, aynı zamanda, aspirin kullananlar
  • NSAID ile birlikte antikoagülan (kan sulandırıcı, pıhtılaşmayı önleyici) kullananlar
  • NSAID ile birlikte kortikosteroid (kortizon) kullananlar
  • Aspirin veya clopidrogele ek olarak warfarin, NSAID, aspirin, heparin, kortikosteroid kullananlar
  • Aspirin veya clopidrogel kullanıp ta yaşı 60’ın üzerinde ve mide rahatsızlığı olanlar

Bu hastaların koruyucu olarak PPİ kullanmaları önerilmektedir. Aslında bütün bunları bilmeniz şart değil. Yanında koruyucu olarak PPİ verilmesi gereken ilaçları uzman doktorlar bilirler ve size kullanmanız gerektiğini söylerler. Eğer bu ilaçları doktorunuz verdiyse mutlaka kullanın. Ancak kendi başınıza ilgisiz ilaçların yanında mide koruyucu olarak PPI kullanmayın. Tereddütte kaldığınız durumları bir gastroenteroloji uzmanına danışabilirsiniz.

Bütün bunları söylemişken PPİ grubu ilaçların hangi nedenlerle, hangi hastalıkların tedavisinde kullanıldığını da sıralayalım.

PPİ ile tedavi edilen durumlar:

  • Gastroözofagiyal Reflü Hastalığı
  • Barrett Özofagus
  • Pepktik ülsere bağlı darlıklar
  • Eozinofilik özofajit
  • Peptik ülser hastalığı
  • Helicobacter pylori tedavisi
  • Antikoagülan ve antiagreganlara bağı mide kanamalarının önlenmesinde
  • Stress ülserinin önlenmesinde (bazı durumlarda ve kısa süreli)
  • Zollinger Ellison Sendromu tedavisinde

Çok sayıda kullanım alanı olan PPI gurubu ilaçlar ülkelerin en çok para harcadığı ve en çok tüketilen ilaçlardandır. Maalesef gereksiz tüketimleri de çok fazladır. Gereksiz tüketim lüzumsuz masrafa neden olması yanında hastaların bazı yan etki risklerinde de maruz kalmasına yol açabilir. PPİ grubu ilaçları kullananlarda gözlenebildiği ileri sürülen yan etkiler arasında hipomagnezemi (magnezyum eksikliği), B12 vitamini eksikliği, bağırsak enfensiyonları ve pnömoni sıklığında artış sayılabilir. Ayrıca osteoporoz ve kırık riskindeki artıştan, demans, kalp ve böbrek hastalığı riskinden bahseden araştırmalar da mevcuttur. Ancak yan etki araştırmalarının çoğu kesin deliller sunamamışlardır. Dünyada çok yaygın kullanılması sebebiyle ciddi düzeyde risk olsaydı bunun daha kesin bir şekilde saptanabilmesi gerekirdi. Yine de ilacı gereksiz kullananlar düşükte olsa bu yan etki risklerinde maruz kalıyorlar. Yerinde ve doğru endikasyonla kullananlar ise yukarda saydığımız hastalıklardan kurtulmuş oluyorlar.

Sonuç olarak PPI grubu ilaçlarda mide koruyucu demek bu ilaçların gereksiz kullanımını çok fazla artırmaktadır. Kullanım yerleri yukarda sıralanan PPİ grubu ilaçların başka amaçlarla kullanımı sakıncalıdır.